Ρίχαρντ Βάγκνερ - Εισαγωγή

Επαναστάτης, πρωτοπόρος, δημαγωγός, αναθεωρητής, αιρετικός. Όσους και όποιους, τιμητικούς ή υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς προσάψει κανείς στον Γερμανό μουσουργό Ρίχαρντ Βάγκνερ, δεν μπορεί να αρνηθεί τη μεγαλοφυία του. Πρότεινε μια διαφορετική έκφραση της όπερας, μια έκφραση που δέσποσε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα δημιουργώντας υποστηρικτές και πολέμιους, οι οποίοι καθώς φαίνεται ακόμη δεν έχουν λύσει τις διαφορές τους.

Ζήτησε το σμίξιμο της μουσικής και του δράματος "εις τέχνην μίαν", αναλογιζόμενος την αρχαιοελληνική πραγματικότητα, οραματίστηκε την ολότητα του μουσικού δράματος υπερβαίνοντας τα θεωρητικά δεδομένα, αφού πρόσφερε διαμορφωμένες τις αξίες για την πραγμάτωσή της. Η τέχνη της όπερας μεταπλασμένη από τον Βάγκνερ απέδωσε νέους καρπούς αρκούντως διαφοροποιημένους από εκείνους τους λαϊκόμορφους του bel canto. Η δυναμική της όπερας του Βάγκνερ προκαλεί το στοχασμό μάλλον παρά το συναίσθημα, χωρίς βεβαίως να αποβλέπει στην απεξάρτηση από αυτό.

Η μουσική του Ρίχαρντ Βάγκνερ, η κύρια όχι όμως η μόνη δική του συνιστώσα των λυρικών του δραμάτων, πλούσια σε εκφραστική δύναμη, με έντονη περιγραφική ικανότητα, υπήρξε απολύτως συνεπής με την ιδεολογία του δημιουργού της. Η μεγαλοπρέπεια και ο όγκος της συνταιριάζουν με τη θεματική των μύθων που ο ίδιος επεξεργάστηκε. Δεν επέτρεψε σε κανέναν να μοιραστεί τη δόξα των έργων του. Ανέλαβε όμως και την πλήρη ευθύνη των πράξεών του, ακόμη και όταν δεν μπορούσε να είναι σίγουρος για την ευτυχή κατάληξη των μουσικοθεατρικών του πειραματισμών. Οι πειραματισμοί πέτυχαν και η μουσική έκανε ένα βήμα μπροστά.

(Γιώργος Β. Μονεμβασίτης)