Η βιόλα

Η βιόλα μερικές φορές θεωρείται ο φτωχός συγγενής της οικογένειας των εγχόρδων, χωρίς αυτό να μας εκπλήσσει ιδιαίτερα: το κοντραμπάσο έχει τη θέση του παππού της ορχήστρας, το βιολί την οδηγεί και το τσέλο χρησιμοποιείται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους εξαιτίας του όμορφου, μειλίχιου τόνου του. Αλλά η βιόλα, θαμμένη μέσα στα έγχορδα έχει σπανίως την ευκαιρία να λάμψει ως σόλο όργανο.

Η βιόλα είναι μόνο κατά το ένα έβδομο μεγαλύτερη από το βιολί. Εκτός από το μεγαλύτερο μέγεθος της είναι εντελώς όμοια με αυτό. Το δοξάρι της βιόλας είναι κι αυτό λίγο μεγαλύτερο από του βιολιού. Οι χορδές της βιόλας ξεκινούν από Ντο που είναι μία οκτάβα χαμηλότερα από το μέσο Ντο και κουρδίζονται σε διαστήματα πέμπτης (Ντο, Σολ, Ρε και Λα). Οι ανοικτές χορδές αναπαράγουν ακριβώς την έκταση του τσέλου αλλά μία οκτάβα ψηλότερα.

Το όνομα «βιόλα» χρησιμοποιήθηκε αρχικά για την βιόλα ντα γκάμπα, ένα όργανο που κρατιόταν ανάμεσα στα πόδια. Αλλά ήταν η βιόλα ντα μπράτσο ο αληθινός πρόγονος του βιολιού και της βιόλας επειδή στηριζόταν στον ώμο.

Γενικά η βιόλα έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν αποκλειστικά ως ένα όργανο που υποστηρίζει το ρυθμό και την αρμονία στη συμφωνική μουσική και την μουσική δωματίου. Όταν είναι σόλο όργανο, έχει διατονική ποιότητα μοναδική, που οφείλεται στον σχεδόν ένρινο ήχο της που μπορεί να γίνει ιδιαίτερα σκοτεινός και μυστηριώδης.

Στα τέλη του 1700 η δημοτικότητα της βιόλας αυξήθηκε καθώς οι μουσικοί άρχισαν να αναγνωρίζουν την ιδιαίτερη ομορφιά του τόνου της και ο Μπερλιόζ στο έργο του «ο Χάρολντ στην Ιταλία» έγραψε ένα θαυμάσιο μέρος για σόλο βιόλα.

Πώς λειτουργεί η βιόλα

Η βιόλα λειτουργεί όπως και το βιολί με τη διαφορά ότι ο τόνος της είναι χαμηλότερος. Όταν σύρεται το δοξάρι πάνω από τις χορδές, ο αέρας μέσα στο σώμα του οργάνου δονείται και ενισχύει τον ήχο. Όσο μεγαλύτερη πίεση εφαρμόζεται στο δοξάρι, τόσο δυνατότερα ηχεί το όργανο. Για τις νότες που έχουν μεγάλη διάρκεια χρησιμοποιείται ολόκληρο το μήκος του δοξαριού, αλλά οι σύντομες νότες παράγονται με μία απλή κρούση του δοξαριού στις χορδές. Όπως και στο βιολί, το πιτσικάτο παράγεται με νύξη της χορδής από τα δάχτυλα. Πριν αρχίσει ο ερμηνευτής να παίζει την βιόλα, περνάει τις αλογότριχες του δοξαριού με μια ειδική ρητίνη για να διεγείρουν καλύτερα τις χορδές.