Γιοχάνες Μπραμς - εισαγωγή

Σε μια εποχή κατά την οποία το μέλημα κάθε καλλιτέχνη ήταν η πρόταση του καινούριου, ο Γιοχάνες Μπραμς τόλμησε να στρέψει το βλέμμα του στο παλιό. Ενδιαφέρθηκε για το παρελθόν περισσότερο, παρά για το μέλλον.

Ο ρομαντικός λυρισμός δεν έλειψε από τις μουσικές που υπέγραψε. Κάθε μουσική φράση του όμως ήταν υποταγμένη στους κανόνες του κλασικισμού, με τρόπο που συμβόλιζε την ανασύνταξη του ρομαντισμού και υποδείκνυε την υποστήριξη της καθαρής μορφής.

Τόσο με την αισθητική όσο και με τη μορφή των έργων του ο Μπραμς διακηρύσσει την αντίθεσή του προς τα πομπώδη λυρικά δράματα του συμπατριώτη και συγχρόνου του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Ως εκδήλωση της αντίθεσής του αυτής μπορεί να θεωρηθεί και η άρνησή του να ασχοληθεί με την όπερα, μουσικό είδος εξαιρετικά ευεργετημένο και δημοφιλές τον 19ο αιώνα. Κατείχε καλά ωστόσο και την τεχνική της συμφωνικής γραφής και τις μεθόδους αξιοποίησης της φωνής.

Ο Γιοχάνες Μπραμς υπηρέτησε με αξιοσύνη κάθε φόρμα λόγιας μουσικής, εκτός βεβαίως της όπερας. Η μουσική του ξεχωρίζει για τη συνολική ηρεμία της, για τη γήινη και ανθρώπινη θέρμη της, για την εύληπτη λογική της αρμονικής επεξεργασίας της, για τη διαύγεια της μελωδικής της γραμμής. Κυριαρχείται από μια στοχαστική διάθεση ισόρροπη ανάμεσα σε λεπτή μελαγχολία, ανήσυχη ευαισθησία και ατέρμονη εγκαρτέρηση.

Με τον ποιητικό του χαρακτήρα, που συμβιβάζει τη δύναμη και τη γαλήνη, ο μουσικός λόγος του Μπραμς προσλαμβάνει τη μορφή λεπταίσθητης μουσικής δωματίου.


(Γιώργος Β. Μονεμβασίτης)